W zależności od sprawy inicjatorami mediacji mogą być:

– w postępowaniu gospodarczym, cywilnym, z zakresu prawa pracy, rodzinnym transgranicznym jeszcze przed wdaniem się w spór przed sądem strony - mediacja może być prowadzona na podstawie umowy o mediację, która została zawarta między stronami – tzw. klauzula mediacyjna, także z wniosku stron albo wniosku jednej strony, który został zaakceptowany przez druga stronę.  Po wdaniu się w spór przed sądem do mediacji sprawa może trafić na skutek wydanego przez sąd w tym zakresie postanowienia, a także na zgodny wniosek stron, złożony na każdym etapie postępowania.;

- w sprawach karnych i nieletnich – inicjatywa pochodzi od sądu, w tym rodzinnego lub prokuratora, policji – w trakcie dochodzenia, pokrzywdzonego, sprawcy przestępstwa, nieletniego a także jego rodziców.